Obcokrajowcy są wszędzie – Marta Ryczkowska
60. Biennale w Wenecji, otwarte oficjalnie 20 kwietnia, odbywa się pod hasłem „Foreigners Everywhere/ Obcokrajowcy są wszędzie”. Wystawa główna w Arsenale i Giardini została przygotowana przez kuratora Adriano Pedrosa, dyrektora artystycznego Museu de Arte w São Paulo, ale najważniejsze, najbardziej zapadające w pamięć okazały się w tej edycji pawilony narodowe. Temat przewodni tworzą słowa klucze, dotyczące największych wyzwań współczesności: nie tylko masowych migracji wywołanych konfliktami zbrojnymi, globalnym ociepleniem, kryzysem klimatycznym i sytuacją ekonomiczną, ale także następstw kolonizacji. Pawilony narodowe mierzą się z perspektywą inną niż własna: zaglądają w przeszłość i reinterpretują historię sztuki (Hiszpania), zapraszają osoby z innych krajów, aby wybrzmiał tam ich własny głos (Polska), mówią otwarcie o wyzysku społeczności afrykańskich i ich udziale w globalnej produkcji dóbr (Niderlandy). Wybrzmiewa silnie wątek podróży uchodźczych przez zanieczyszczone plastikiem morza (Wielka Brytania, Panama). Europa pojawia się w nich jako miejsce dynamicznej zmiany, która zachodzi także w sposobie opowiadania o samej sobie. Jej mit poddawany jest także ostrej rewizji (Kraje Północy, Liban).
Podczas Biennale jest miejsce na protest wobec wojen i marginalizowanych narracji. Sztuka ukraińska pojawia się w tym roku w Pawilonie Polskim w postaci poruszającej wideo instalacji kolektywu Open group z 2022 i 2024 „Repeat after me/ Powtarzaj za mną” (pierwsza część miała premierę podczas rezydencji w Galerii Labirynt w Lublinie). Osoby uchodźcze odtwarzają na nagraniach najbardziej charakterystyczne odgłosy wojny, które zapamiętali: czołgi, bomby, alarm przeciwlotniczy i różne rodzaje broni. Prostota tej pracy i jej interaktywny charakter zmusza odbiorców do konfrontacji z sytuacją wojenną, którą można odczuć przez to, że zostaje zapisana w ciele. Pawilon Ukraiński „Net Making/ Tkanie sieci” tworzyła wystawa zbiorowa ukraińskich artystek i artystów, która wskazywała na społeczny kontekst sztuki poprzez metaforyczne nawiązanie do zbiorowego tkania sieci maskujących. Otwarciu towarzyszyła także przemowa Ołeny Zeleńskiej. W ramach wydarzeń towarzyszących w Pinchuk Art Centre zaprezentowano wielką wystawę współczesnej sztuki ukraińskiej „Dare to dream/ Odważ się marzyć”. Galeria Labirynt przy wsparciu Miasta Lublin zrealizowała tam spotkanie sieciujące, na którym pojawiły się kuratorki i dyrektorki muzeów i galerii zarówno z większych, jak i małych ośrodków w Ukrainie (m.in. Lwów, Kijów, Dniepr, Chmielnicki). Dzięki zaangażowaniu miasta w promowanie międzynarodowego dialogu możliwe stało się zderzenie perspektyw.
Podczas wspólnych rozmów mocno wybrzmiało dążenie do ocalenia tego, co najbardziej twórcze i żywe w kulturze; potrzeba ochrony, współpracy i wymiany pomiędzy miastami ukraińskimi a ośrodkami w innych częściach Europy. Lublin w ramach starań o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury tworzy warunki do zaistnienia Re:Unii, udrożnienia połączeń i uaktywnienia głosów, które potrzebują być usłyszane.
Tekst pochodzi z miesięcznika Lubelski Informator Kulturalny ZOOM (5/2024).
